GÖRME YETERSİZLİĞİ
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre (World Health Organization, 2012a), bir kişi hafif, orta ve ağır düzeyde görme yetersizliğine sahip olabilir ya da kör olabilir. Bir kişinin mevcut görme yeti düzeyi ile neler yapabileceği kişiden kişiye değişebilir.
Bishop ve Rhind (2011) yükseköğretimde görme yetersizliği olan öğrencilerin sorun alanlarını dört farklı kategoriye ayırmışlardır. Bu kategoriler “öğrencinin kendi tutumu (örneğin; öz-kimlik, görme yetersizliğiyle yaşamanın olumlu özellikleri, destek bağları), kurumsal koşullar (örneğin; kampüsün gidiş-gelişe uygunluğu, merkezi hizmet desteği, okul düzeyinde destek), dış destek (örneğin; kampüse ve kampüsten yolculuk, dış finansal destek) ve diğer kişilerin tutumları (örneğin; ailevi tutumlar, personelin/çalışanların tutumu)” olarak belirtilmiştir (s. 190).
Bir diğer deyişle, bu öğrenciler, yerleşkede mobilite/hareketlilik, basılı ya da diğer görsel materyallere erişim, slaytlardaki ya da tahtadaki yazılı notlara erişim, not alma, şekil, resim ve tablo gibi görsel araçların kullanıldığı dersleri anlama, okuma, uzağı ya da yakını görme, karanlıkta ya da aydınlıkta görme gibi konularda zorluklar yaşayabilirler (Kennedy ve ark., 2008).
NASIL DESTEKLEMELİ?
Aşağıdaki uyarlamalar Kennedy ve arkadaşları (2008) tarafından önerilmiştir.
SINAVLAR
• Büyük punto, okuyucu, kaydedici, bilgisayar, Braille, ekran okuyucu ve büyütücü gibi alternatif sınav formları veriniz (Sınav sorularınızı erişilebilir formata dönüştürmek için Engelli Öğrenci Birimi ile irtibata geçiniz).
• Görme yetersizliği olan öğrencinin sınavı için bir okuyucu ya da kaydedici görevlendirildiyse, bu kişinin görevi yerine getirebilecek niteliğe sahip olduğundan emin olunuz. Bu, ilgili alana ilişkin yeterliliği olan bir kişinin görevlendirilmesi anlamına gelmektedir. Örneğin; psikoloji bölümünden bir kişi matematik sınavını okuyamayabilir.
• Telaffuz ile ilgili herhangi sorunu olmayan bir okuyucu ya da kaydedici görevlendiriniz.
• Öğrencinin ayrı bir derslikte sınav almasını sağlayınız. Öğrencinin sınavla ilgili herhangi bir güncellemeyi alabildiğinden ve diğer öğrenciler gibi soru sorabildiğinden emin olunuz.
• Ek süre veriniz.
• Uzun sınavlar için, okuma ve kaydetme işlemlerini yaparken yer değiştirebilmeleri için birden fazla kişi görevlendiriniz.
• Konuyu öğrenciye öğrettiğinizden emin olduğunuz sürece, grafik, şema ve şekil içeren sorulardan onu muaf tutmayınız.
• Sınavlarda grafik, şema ve şekil içeren sorular sormak yerine öğrencinin aynı konuya ilişkin bilgilerini alternatif sorularla değerlendiriniz. Eğer uygunsa, öğrencinin bu sorulara sözel olarak cevap vermesini isteyiniz.
• Eğer uygunsa, hem sınavlar hem de ders anlatımları için dokunsal şema, grafik ve şekiller hazırlayınız.
DERSLER
• Materyalleri erişilebilir bir formata çevirmek zaman alacağı için dönem öncesinde öğrenciye öncelikli bir okuma listesi veriniz (Ders materyallerini erişilebilir formata dönüştürmek için engelli öğrenci birimi ile irtibata geçiniz).
• Öğrenci ile ders notlarını ve PowerPoint sunumlarını ders öncesinde erişilebilir bir formatta paylaşınız.
• Ders anlatırken resimleri, şemaları, grafikleri ve şekilleri tanımlayınız. Konu ile ilgili “Bu, şununla etkileşim içindedir” şeklinde bir ifade yerine “Yaş, depresyon puanları ile etkileşim içindedir” şeklinde bir ifade kullanınız.
• Ders öncesinde öğrenci ile ders notlarınızı paylaşmadıysanız, tahtaya her yazdığınızı sözlü olarak da aktarınız.
• Ders yeri değişiklikleri ve ödev teslim tarihleri hakkında öğrencinin bilgi sahibi olduğundan emin olunuz.
• Eğer öğrenci parmak kaldırıyorsa, ismini söyleyerek öğrenciye söz veriniz ya da grup içerisinde öğrenciye bir şey sormak istediğinizde öğrencinin ismini söyleyiniz.
• Sınıf içi etkinlikleri tamamlayabilmek için öğrenci daha fazla zamana ihtiyaç duyabilir. Öğrenciye ek süre veriniz, ders anlatımı sırasında destek sağlayınız ya da öğrencinin iş yükünü azaltınız.
• Öğrenciler ders anlatımlarını kaydedebilirler. (Öğretim elemanı, öğrencinin ilgili kayıtları üçüncü şahıslarla paylaşmayacağına dair bir anlaşma yapabilir, daha fazla bilgi almak için engelli öğrenci birimi ile irtibata geçebilirsiniz.)
• Öğrenci not tutucu desteğine ihtiyaç duyabilir.
ÖDEVLER VE SINIF İÇİ ÇALIŞMALAR
• Materyalleri okuma ve erişilebilir bir formata çevirme ek süre gerektirdiği için, görme yetersizliği olan öğrencilere ödevleri tamamlayabilmeleri için ek süre veriniz.
• Öğrenci kütüphane araştırması için desteğe ihtiyaç duyabilir.
• Öğrenci ödevin sayfa düzeni konusunda desteğe ihtiyaç duyabilir. Sayfa düzeni nedeniyle not kırılmamalıdır.
• Ödevlere geribildirim verirken, çalışmasının basılı formatı üzerinde değil elektronik format üzerinde geribildirim vermek gibi erişilebilir yöntemler kullanınız.
Kaynak: Engelli Öğrencilerin Akademik Ortamda Desteklenmesi – Öğretim Elemanı Kılavuzu – Engelsiz ODTÜ Birimi – Eylül 2013