İŞİTME YETERSİZLİĞİ
Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization, 2012b), işitme yetersizliğini ve sağırlığı şu şekilde tanımlamaktadır: “İşitme yetersizliği, normal duyma yetisi olan bir kişi kadar iyi işitememe durumudur. İşitme yetersizliği olan kişiler işitmede zorluk yaşayabilir ya da sağır olabilirler. Eğer bir kişi tamamen işitemiyorsa, bu durum sağırlık olarak tanımlanmaktadır.” Sağır ya da işitme yetersizliği olan kişiler işitme cihazı kullanabilir ancak işlevsel bir işitmeye sahip olmayabilirler. Bazı işitme engelliler endüksiyon halkası gibi teknolojik cihazların kullanımıyla belirli koşullar altında işitebilirler; kimileri işaret dilini, dudak okumayı kullanabilir, kimileri de sözlü iletişim kurabilirler. Dolayısıyla, sağır olan ya da işitme yetersizliği olan kişiler mevcut işitme düzeyleri ve kullandıkları iletişim yöntemi açısından çeşitlilik gösterirler.
Yükseköğretimde, işitme yetersizliği yaşayan ya da sağır olan öğrenciler bilgiye ulaşabilmede genellikle üçüncü şahıslara bağlı olabilirler ve bu sebeple öğrenci ile öğretim elemanı arasında doğrudan iletişim oldukça sınırlıdır (Lang, 2002). Bu öğrenciler, ders notlarını okuma gibi anlamaya yönelik okuma yapma, akıcı ve anlatımsal yazma, imla, dilbilgisi, iletişim, belirlenen tarihlere uyum, büyük gruplarla çalışma, muğlak bilgiyi anlama, ders anlatımları sırasında bilgi edinme (Kennedy ve ark., 2008), telaffuz ve sözlü sunum yapma gibi alanlarda zorluk yaşayabilirler.
İşitme yetersizliği yaşayan ya da sağır olan öğrenciler aynı anda birden fazla uyarıcıyla ilgilenemezler; örneğin, bir öğrenci eşzamanlı olarak hem dersi anlatan kişiye hem de görsel uyarıcıya odaklanamayabilir (Kennedy ve ark., 2008). Ek olarak bu öğrenciler, grup tartışmalarında söz sırasının kimde olduğunu fark edemeyebilirler.
NASIL DESTEKLEMELİ?
Aşağıdaki uyarlamalar Barnes ve Wight (2002) ve Kennedy ve arkadaşları (2008) tarafından önerilmiştir.
SINAVLAR
• Öğrencinin anlayabilmesi ve kendisini ifade edebilmesi için ek süre veriniz.
• İhtiyaç olduğunda açıklamalar yapınız, belirsiz ve kafa karıştırıcı bir dil kullanmaktan kaçınınız.
• Gerekli teknolojik olanaklara sahip olan öğrenme ortamları seçiniz.
• Bilgisayar kullanımına izin veriniz.
• Sınav gözetmenini, öğrencinin sözlü yönergeleri kaçırabileceği konusunda bilgilendiriniz.
• Yazılı sınav yapmak mümkün değilse, işaret dilinde sunum yapmak gibi alternatif yöntemleri göz önüne alınız.
• Ufak farkları işaret diline çevirmek zor olduğu için çoktan seçmeli sınavlar sorunlu olabilir ve bu durumda alternatif değerlendirme yöntemleri düşünülmelidir.
DERSLER
• Her dersin başlangıcında dersin ana hatlarını ve yeni kelimeleri veriniz.
• Ders anlatımı öncesinde ders notlarınızı öğrenci ile paylaşınız.
• Öğrencinin sizi ve sınıf arkadaşlarını kolay ve net bir şekilde görebildiğinden emin olunuz.
• Yüzünüzün iyi aydınlatılmış olduğundan, dudak hareketlerinizin anlaşılır olduğundan ve karanlıkta olmadığınızdan emin olunuz.
• Ders sırasında, grupla yüz yüze olunuz ve göz kontağınızı koruyunuz. Ek görsel ipuçları sağlayabilmek için jest ve mimikler kullanınız.
• Konuşurken, öncelikli olarak işitme yetersizliği olan öğrencinin dikkatini kazanınız.
• Makul bir hızda, net ve doğal bir şekilde konuşunuz.
• İhtiyaç varsa, aynı şeyleri tekrar etmek yerine farklı kelimelerle yeniden özetleyiniz ve konuşurken tamamlanmış cümleler kullanınız.
• İşitme cihazı kullananlar için arka plan gürültüsünü azaltınız.
• Dudak okumak oldukça yorucu olduğu için düzenli aralar veriniz.
• Alt yazılı videolar kullanınız ve derste kullanılan herhangi bir işitsel materyalin yazılı bir özetini veriniz.
• Sınav tarihleri, derslik değişiklikleri gibi önemli bilgileri görsel bir şekilde anlatınız.
• Soru ve yorumları özetleyerek öğrencinin sınıf içi tartışmalara katılımını azami seviyeye çıkarınız.
• Öğrenci destekleyici bir teknoloji kullanıyorsa, öğrenci ile işbirliği yapınız. Öğrenci sizden mikrofon kullanmanızı isteyebilir.
• Öğrenci not tutucu desteğine ihtiyaç duyabilir.
ÖDEVLER VE SINIF İÇİ ÇALIŞMALAR
• Öğrenciye ek süre veriniz.
• Öğrenciyi küçük gruplara yerleştiriniz.
• Grubun, işitme yetersizliği olan öğrencinin tartışmalara katılımını arttırmaya dikkat ettiğinden emin olunuz.
Kaynak: Engelli Öğrencilerin Akademik Ortamda Desteklenmesi – Öğretim Elemanı Kılavuzu – Engelsiz ODTÜ Birimi – Eylül 2013